Υπογονιμότητα και διαδικασία εξωσωματικής γονιμοποίησης

ΥΠΟΓΟΝΙΜΟΤΗΤΑ ορίζεται ως η προσπάθεια απόκτησης παιδιού για περισσότερο από ένα χρόνο χωρίς αποτέλεσμα.
Αφορά το 15% των ζευγαριών.

Η Εξωσωματική Γονιμοποίηση είναι μία μέθοδος υποβοηθούμενης αναπαραγωγής όπου μέσα από διάφορες τεχνικές επιτυγχάνεται η απόκτηση παιδιών από ζευγάρια που αντιμετωπίζουν προβλήματα υπογονιμότητας
Το ποσοστό επιτυχίας ανά κύκλο προσπαθειών μπορεί να φτάσει το 50 % αν και εξαρτάται από πολλούς παράγοντες που αφορούν και τα δύο φύλα.

Since the birth of the world’s first ‘test tube baby’, Louise Brown, 40 years ago, 6 million babies have been conceived worldwide through assisted techniques.

Ενδείξεις εξωσωματικής γονιμοποίησης

Ενδομητρίωση: Bλενογόνος ιστός που καλύπτει το εσωτερικό τοίχωμα της μήτρας( ενδομήτριο) αναπτύσσεται σε διαφορετικά μέρη του σώματος της γυναίκας όπως στις ωοθήκες, σάλπιγγες, εξωτερική επιφάνεια μήτρας, τράχηλος της μήτρας.Aν οι ενδομητριακές εστίες βρεθούν επάνω στην επιφάνεια της ωοθήκης μπορεί το αίμα να διεισδύσει στην κοιλότητα ενός ωοθηλακίου και να σχηματιστεί μια ενδομητριακή ή «σοκολατοειδής κύστη».

Κακή ποιότητα ωαρίων (αυξημένη ηλικία γυναίκας..)

Διαταραχές ωαρίων (πολυκυστικές ωοθήκες )

Δωρεά ωαρίων, παρένθετη μήτρα ,κατάψυξη ωαρίων (egg freezing –π.χ. σε καρκινοπαθείς),ιδιαιτερότητες ζεύγους

Ανδρική υπογονιμότητα, ανωμαλίες στο σπέρμα

Φορείς γενετικών ασθενειών (κυστική ινωση, μεσογειακή αναιμία)

Αγνωστου αιτιολογίας

Αποτυχία συντηρητικών μεθόδων

Βασικά Στάδια Εξωσωματικής Γονιμοποίησης

Τα προγράμματα υποβοηθούμενης αναπαραγωγής απαιτούν σωστή τεχνική και εμπειρία. Τα τελευταία χρόνια, η επιστήμη έχει σημειώσει τεράστια άλματα κι έτσι πλέον, τα ζευγάρια που αποκτούν ένα ή περισσότερα παιδιά με αυτή την τεχνική είναι πολλά.

Τα βασικά στάδια της διαδικασίας είναι:

Οι εργαστηριακές εξετάσεις
Πρόκληση πολλαπλής ωορρηξίας
Η ωοληψία
Η προετοιμασία σπέρματος
Η εμβρυομεταφορά

Στο πλαίσιο των εξετάσεων που γίνονται πριν ξεκινήσει το ζευγάρι πρόγραμμα Εξωσωματικής Γονιμοποίησης, ο άνδρας κάνει μια ειδική εξέταση, που ονομάζεται σπερμοδιάγραμμα.
Πρόκειται για την ίσως πιο σημαντική εξέταση εκτίμησης γονιμότητας του άνδρα. Μέσω της εξέτασης, ελέγχονται τόσο τα
ποιοτικά χαρακτηριστικά του σπέρματος (όπως για παράδειγμα η κινητικότητα και η μορφολογία των σπερματοζωαρίων) ποσοτικά (όγκος σπέρματος, αριθμός σπερματοζωαρίων) καθώς και κάποιες άλλες παράμετροι. Με αυτό τον τρόπο, οι ειδικοί μπορούν να εντοπίσουν και εν συνεχεία να αντιμετωπίσουν πιθανά προβλήματα.

Πρόκληση Πολλαπλής Ωορηξίας

Κατά τη διάρκεια ενός φυσιολογικού κύκλου, ο υποθάλαμος εκκρίνει την ορμόνη GnRH η οποία επιδρά στην υπόφυση, η οποία με τη σειρά της εκκρίνει την θυλακιοτρόπο ορμόνη (FSH) και την ωχρινοποιητική ορμόνη (LH).
Λόγο της FSH, αρχίζει να ωριμάζει στην ωοθήκη μια ομάδα 8-12 ωοθυλακίων (μικρές κύστες που περιέχουν ωάρια). Την 8η ημέρα του κύκλου, ένα από τα ωοθυλάκια αυτά θα επικρατήσει και μετά από 4 με 5 ημέρες, υπό την επίδραση της LH θα φτάσει στην ωορρηξία.

Τα υπόλοιπα ωοθυλάκια θα αποτύχουν να ωριμάσουν, θα εκφυλιστούν και θα γίνουν “ατρητικά”.
Η φαρμακευτική αγωγή που χορηγείται, έχει ως στόχο να διασώσει τα ωοθυλάκια αυτά από την ατρησία και να τα βοηθήσει να ωριμάσουν όπως εκείνο που επικρατεί.

Τα σκευάσματα που χορηγούνται είναι συνθετικά παρασκευασμένες ορμόνες, πανομοιότυπες με αυτές που εκκρίνονται από τη γυναικεία υπόφυση στον εγκέφαλο.
Η διέγερση των ωοθηκών παρακολουθείται στενά με τη μέτρηση της ορμόνης και με υπερηχογραφικό έλεγχο του μεγέθους τους.

Στην Εξωσωματική Γονιμοποίηση χρησιμοποιούμε βασικά δύο πρωτόκολλα:

Το επίμηκες που διαρκεί περίπου ένα μήνα
Το σύντομο που διαρκεί 15 ημέρες περίπου (βραχύ πρωτόκολλο και πρωτόκολλο ανταγωνιστής)
Στην προσπάθειά μας να αυξήσουμε τις πιθανότητες επιτυχίας χρησιμοποιούμε φάρμακα που σταματούν (καταστέλλουν) τελείως την έκκριση της LH (ορμόνης που παράγεται από την υπόφυση του εγκεφάλου και είναι υπεύθυνη για την ωορρηξία).

Μετά τη φάση της καταστολής ξεκινά η φάση διέγερσης των ωοθηκών.
Χορηγούνται με ενέσεις οι ίδιες ορμόνες που παράγει φυσιολογικά η υπόφυση του εγκεφάλου προκειμένου να διεγερθούν οι ωοθήκες και να ξεκινήσει η ανάπτυξη του ωοθυλακίου, η ωρίμανση του ωαρίου και τελικά η ωορρηξία αλλά σε μεγαλύτερες δόσεις.
Είναι απολύτως ασφαλή φάρμακα αφού η χρήση τους χρονολογείται από το 1960 μέχρι σήμερα, χωρίς οι διάφορες επιδημιολογικές μελέτες να τα συσχετίζουν με κίνδυνο καρκινογένεσης

Μεσονύχτια Ένεση¨ γίνεται για την τελική ωρίμανση των ωαρίων και είναι σχεδόν όμοια με την ορμόνη LH που εκκρίνεται στη μέση ενός φυσιολογικού κύκλου, 36 ώρες πριν την ωορρηξία.

Ωοληψία & προετοιμασία σπέρματος

Η διαδικασία της ωοληψίας γίνεται σε επίπεδο εξωτερικού ιατρείου με ενδοφλέβια αναλγησία μικρής διάρκειας (10-15 λεπτά), χωρίς απώλεια συνείδησης και φυσικά χωρίς άλγος. Το σπέρμα λαμβάνεται την ημέρα της ωοληψίας. Κατά την επεξεργασία του σπέρματος, απομονώνεται ο μεγαλύτερος δυνατός αριθμός σπερματοζωαρίων με καλή μορφολογία και ταχύτατη γραμμική κινητικότητα. Συνήθως, το ποσοστό γονιμοποίησης των ωαρίων, κυμαίνεται στο 60%.

Εμβρυομεταφορά

Η εμβρυομεταφορά είναι μια απλή διαδικασία με μέση διάρκεια 15 λεπτά και χωρίς ανάγκη νάρκωσης. Γίνεται με έναν ειδικό εύκαμπτο καθετήρα, ο οποίος συνδέεται με ειδική σύριγγα. Ο καθετήρας προωθείται στη μήτρα αργά και χωρίς να προκαλεί τραυματισμούς.
Μετά την αφαίρεσή του, μεταφέρεται στο εργαστήριο και υπόκειται σε έλεγχο για να διαπιστωθεί εάν έχει κατακρατηθεί κάποιο έμβρυο.

Η ασθενής παραμένει κλινήρης για 15 έως 30 λεπτά, ενώ για τις επόμενες 2 με 3 ημέρες συνιστάται απλή μείωση της δραστηριότητας, καθώς δεν έχει αποδειχθεί ότι η απόλυτη ακινητοποίηση μετά την εμβρυομεταφορά έχει κάποια πλεονεκτήματα.
Μετά από 12 έως 14 ημέρες, γίνεται τεστ κυήσεως προκειμένου να διαπιστωθεί η ύπαρξη εγκυμοσύνης.

Παπανικόπουλος Χριστόδουλος
Μαιευτήρας Χειρουργός Γυναικολόγος
Ειδικευμένος σε θέματα υπογονιμότητος