Εξωσωματική γονιμοποίηση. Είναι ασφαλής διαδικασία;
Η υπογονιμότητα αφορά το 10-15% των ζευγαριών αναπαραγωγικής ηλικίας . Το μέγιστο της γονιμότητος στις γυναίκες είναι στην ηλικία των 25 ετών ενώ από την ηλικία των 30 ετών αρχίζει η μείωση με αποτέλεσμα στην ηλικία των 45 ετών το ένα τρίτο των γυναικών να είναι υπογόνιμες. Από τα υπογόνιμα ζευγάρια όμως , μόνο το 45% αναζητούν εξειδικευμένη συμβουλή και θεραπεία.
Ο κύριος λόγος είναι η ελλιπής ενημέρωση και ο φόβος ότι η θεραπεία της υπογονιμότητος και κυρίως η εξωσωματική γονιμοποίηση συνδέεται με υψηλό ποσοστό παρενεργειών και επιπλοκών. Η καθυστέρηση όμως της έγκαιρης διάγνωσης και της σωστής παρέμβασης έχει ως αποτέλεσμα τα ζευγάρια να καθυστερούν και να προσέρχονται σε μεγαλύτερη ηλικία με τις πιθανότητες επιτυχίας να είναι μειωμένες. Σκοπός του άρθρου αυτού είναι να θέσουμε τις βάσεις για μια σωστή ενημέρωση σχετικά με την ασφάλεια της εξωσωματικής γονιμοποίησης.
Ένας κύριος φόβος σχετίζεται με τις παρενέργειες από τα φαρμακευτικά σκευάσματα που χρησιμοποιούνται κατά την θεραπεία της εξωσωματικής γονιμοποίησης. Στην θεραπεία αυτή χορηγούνται κυρίως γοναδοτροπίνες με στόχο την διέγερση των ωοθηκών για την παραγωγή περισσότερων ωαρίων.
Η χορήγηση των φαρμάκων , γίνεται για διάστημα 10-14 ημερών, με υποδόριες ενέσεις σε μορφή στυλό οι οποίες είναι πρακτικές και εύκολες στην χρήση .Τοπικά στο σημείο της ένεσης μπορεί να εμφανισθεί κνησμός καθώς και σπάνια ηπια τοπική αλλεργική αντίδραση. Στις συστηματικές αντιδράσεις η ασθενής μπορεί να αναφέρει αίσθημα κόπωσης και ήπια διόγκωση των μαστών και της κοιλιακής χώρας.
Η σοβαρότερη επιπλοκή από την φαρμακευτική αγωγή είναι το Σύνδρομο Υπερδιέργεσης των Ωοθηκών που εμφανίζεται σε λιγότερο από 1% των περιπτώσεων και αποδίδεται στην διέγερση μεγάλου αριθμού ωοθυλακίων και στην μεγάλη αύξηση των οιστρογόνων.
Συνήθως εμφανίζονται συμπτώματα ναυτίας ,οιδήματος και ήπιου κοιλιακού άλγους τα οποία υποχωρούν μετά από την λήψη των ωαρίων . Σπάνια χαρακτηρίζεται από έντονο κοιλιακό άλγος και συλλογή υγρού στην κοιλότητα της κοιλίας και δύσπνοια. Η επιπλοκή αυτή είναι πλέον σπάνια καθώς με τις σύγχρονες εξειδικευμένες γνώσεις επιτυγχάνεται σωστή αξιολόγηση των περιστατικών που εμφανίζουν αυξημένη πιθανότητα για υπερδιέγερση.
Η τροποποίηση των πρωτοκόλλων της θεραπείας ,όπως για παράδειγμα ήπια πρωτόκολλα με χορήγηση λιγότερων φαρμάκων ,αναβολή της εμφύτευσης και κατάψυξη των εμβρύων ώστε να δοθεί να ελαχιστοποιηθεί ο κίνδυνος της υπερδιέγερσης. Η συλλογή επίσης ωαρίων μόνο από φυσικούς κύκλους αποτελούν μια άλλη επιλογή σε κάποια περιστατικά.
Ένας άλλος φόβος αφορά την συσχέτιση των φαρμάκων της εξωσωματικής με καρκίνους του αναπαραγωγικού συστήματος της γυναίκας .Πλέον όλες οι σύγχρονες μελέτες δεν διαπιστώνουν καμιά τέτοια συσχέτιση ενώ επιπλέον οι γυναίκες που απευθύνονται σε εξειδικευμένα κέντρα είναι πιο ενημερωμένες και υποβάλλονται σε όλους τους προληπτικούς ελέγχους όπως π.χ. μαστογραφία.
Κίνδυνοι από την διαδικασία της λήψης των ωαρίων . Κατά την ωοληψία ο ιατρός χρησιμοποιώντας τον κολπικό υπέρηχο για καθοδήγηση χρησιμοποιεί μια ειδική λεπτή και μακριά βελόνα για να αναρροφήσει το υγρό από τα ωοθυλάκια που έχουν ωριμάσει και να συλλέξει τα ωάρια. Η διαδικασία αυτή μπορεί να οδηγήσει σε ήπιο πόνο για 2 -3 ημέρες που υποχωρεί με ήπια παυσίπονα. Η πιθανότητα σοβαρής αιμορραγίας και φλεγμονής της περιοχής είναι σπάνια.
Κατά την διαδικασία χορηγείται προφυλακτικά αντιβίωση.
Ένα άλλο ερώτημα που απασχολεί τα ζευγάρια είναι κατά πόσο υπάρχει αυξημένος κίνδυνος ανωμαλιών σε παιδιά που γεννήθηκαν μετα από εξωσωματική γονιμοποίηση. Ο κίνδυνος ανωμαλιών στα νεογνά είναι 2-3% στον γενικό πληθυσμό. Ο κίνδυνος αυτός είναι ελαφρά αυξημένος στα υπογόνιμα ζευγάρια που τεκνοποιούν.
Ο κύριος όμως λόγος της αύξησης αυτής είναι η μεγαλύτερη ηλικία των γυναικών και ο υποκείμενος λόγος της υπογονιμότητος .Κυρίως σε ζευγάρια όπου ευθύνεται για την υπογονιμότητα σοβαρό πρόβλημα με το σπέρμα (βαριάς μορφής ολιγοασθενοσπερμία), εχει συσχετισθεί με αυξημένη πιθανότητα ανωμαλιών στα έμβρυα.
Κίνδυνος αποβολής και έκτοπης κύησης. Ο κίνδυνος αποβολής είναι περίπου 15% στις γυναίκες ηλικίας 20-30 ετών και πάνω από 50% σε γυναίκες άνω των 45 ετών. Δεν υπάρχει αυξημένος κίνδυνος σε γυναίκες που υποβάλλονται σε εξωσωματική γονιμοποίηση ενώ ίδιος παραμένει ο κίνδυνος εξωμητρίου κυήσεως (1%) με την φυσική σύλληψη.
Συμπερασματικά η εξωσωματική γονιμοποίηση αποτελεί μια ασφαλή και τεκμηριωμένη θεραπεία η οποία σε εξειδικευμένα κέντρα ολοκληρώνει ένα όνειρο ζωής σε υπογόνιμα ζευγάρια.
Ο ειδικός ιατρός ,συνοδοιπόρος της προσπάθειας τους θα διαγνώσει, θα βοηθήσει, θα καθησυχάσει αλλά κυρίως θα εφαρμόσει την πλέον σύγχρονη γνώση και θεραπεία σε όλα τα στάδια της υποβοηθούμενης αναπαραγωγής ώστε τα ενημερωμένα υπογόνιμα ζευγάρια να γίνουν με ασφάλεια, ευτυχισμένοι γονείς.
Παπανικόπουλος Χριστόδουλος
Μαιευτήρας Χειρουργός Γυναικολόγος
Ειδικευμένος σε θέματα υπογονιμότητος